सिन्धुली – पछिल्लो समय रेडिमेट सामग्रीको प्रयोग बढेसँगै सिन्धुलीमा हातले बनाइने तथा बुन्ने परम्परा हराउँदै जान थालेको छ । बजारमा सजिलै पाइने प्लास्टिकका गुन्द्री र म्याटको बढ्दो प्रयोगसँगै परम्परागत परालको गुन्द्री बुन्ने चलन हराउँदै गएको हो ।
मंसिरको अन्तिम हप्तादेखि माघको तेस्रो हप्तासम्म घरको आँगनमा पारिलो घामसँगै गुन्द्रीका तान तानिएका हुन्थे । हिजो आज भने गुन्द्री बुन्ने चलन फाट्टफुट्ट मात्र भेटिने गरेको सुनकोशी गाउँपालिका ५ कि ६१ वर्षिय कमला थापा बताउनुहुन्छ ।
गाउँमा कहीँ कतै गुन्द्रीका तान देख्दा नयाँ पुस्तालाई नौलो लाग्न थालेको छ । बाबियोको डोरीको तानमा पराल मिलाएर राखेपछि एक–दुई दिनमै तयार हुने गुन्द्री अहिले कमै मात्रामा पाइन्छ । अचेल बाबियोको ठाउँमा जुट र प्लास्टिकका डोरी प्रयोग हुन थालेका छन् ।
चिसोबाट बच्न गुन्द्री अति उपयोगी हुने र बिस्कुन सुकाउन पनि सहज हुने तथा विवाह, व्रतबन्ध होस् वा अन्य सामाजिक संस्कारका काम गर्दा पनि गुन्द्री अति उपयोगी मानिन्छ । परालबाट बन्ने र यता–उता लैजाँदा हलुका र झन्झट नहुने हुँदा यो अति नै उपयोगी हुने थापाले बताउनुभयो ।
आफूहरुको पालामा त बाबियो काटेर र बाबियो बाटेर तान लगाई गुन्द्री बुन्ने चलन भएको उहाँले बताउनुभयो । अहिले त बाबियो पनि मासिँदै गएको उहाँको भनाइ छ । बाबियो र परालको गुन्द्रीको प्रयोग घट्दै गएको र पहिलेको तुलनामा अहिले धेरैले प्लास्टिकका गुन्द्री र म्याट प्रयोग गरेको उहाँले बताउनुभयो ।
हिउँदाको समयमा जब काम सकिन्छ, घर नजिकै समथर बारी र आँगनमा तलमाथि ४ वटा किला गाडिन्छ । तलमाथिका किलामा नै २ वटा काठ तेर्स्याइन्छ । काठको हतासोभित्र डोरी छिराइन्छ । डोरी काठमा बाधिन्छ । सर्लक्क परेका लामो परालको त्यान्द्रा हाली हतासोले ठोकिन्छ अनि दायाँ र बायाँ हातैले बिट मारिन्छ । बिट मार्नका लागि पनि कला चाहिन्छ । यसरी नै गुन्द्री बुनिन्छ ।
आधुनिकता, सजिलोको नाममा हाम्रा मौलिक संस्कृतिसँग जोडिएका परम्परागत गुन्द्री, चकटी साथै डोका–नाम्लाहरू बुन्ने र प्रयोग गर्ने चलन संकटमा पर्छन् कि भन्ने पिर लाग्न थालेको थापाले बताउनुभयो । यसको संरक्षण गर्नका निम्ति अहिलेका स्थानीय सरकारले जोड दिनुपर्ने उहाँको तर्क छ ।संरक्षण र प्रवर्द्धनका निम्ति नयाँ पुस्ताले चासो दिनुका साथै पुराना पुस्ताले पनि पुर्ख्यौली सीप हस्तान्तरण गर्न आवश्यक छ । नयाँ पुस्ताले परम्परागत वस्तुहरूको उत्पादनमा ध्यान नदिने हो भने हाम्रा मौलिक परम्परा तथा संस्कृतिको संरक्षण हुन कठिनाइ हुने देखिएको छ ।
